Chống ngập lụt chỉ một lần và mãi mãi

Nguyên nhân tình trạng ngập lụt trầm trọng ở HCM

Thành phố Hồ Chí Minh là đô thị lớn nhất và là trọng điểm kinh tế của cả nước với sự đóng góp 20% vào GDP quốc gia và 30% vào tổng giá trị xuất khẩu. mặc dầu có vai trò quan trọng chiến lược trong nền kinh tế quốc gia, nhưng lại nằm trên một nền đất thấp và dễ dàng bị ngập do mưa to, nước lũ thượng nguồn hoặc triều cường. Theo trung tâm chống ngập của thành phố, 60% diện tích toàn thành phố có cao độ thấp hơn 2 m so với trước những năm 90, thành Hồ Chí Minh đã có dấu hiệu bị lún do đô thị hóa. Hơn nữa, tốc độ lún gần 15 mm/năm, hiện giờ tại rất nhiều điểm ở thành phố sẽ có nguy cơ ngập ngày một trầm trọng hơn. Cả thành phố hiện nay có tất cả 322 xã phường đã ghi nhận bị ngập lụt thường xuyên. trong tương lai, rủi ro Ngập lụt của thành phố có thể còn nghiêm trọng hơn khi hệ quả của biến đổi khí hậu tác động vào vùng đất này. Một báo cáo khác của những nhà nghiên cứu trên thế giới (Dasgupta et al 2009) đã xếp TP HCM vào danh sách 25 thành phố có nguy cơ chịu ảnh hưởng trực tiếp từ biến đổi khí hậu.

Nguyên nhân tạo ra ngập lụt, thủy triều dâng càng ngày càng cao một phần là do biến đổi khí hậu, và nền đất toàn thành phố lún bình quân theo năm, và đô thị hóa lấn kênh rạch làm mất những dòng chảy…

Thành phố Hồ Chí Minh đã triển khai nhiều dự án thoát nước với tổng trị giá hơn 1 tỷ USD từ nguồn vốn ODA, chưa kể đến đại dự án trị giá 12 ngàn tỷ đồng do bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn làm chủ đầu tư.

Tuy nhiên căn nguyên lớn quan trọng nhất là lỗi chủ quan trong việc lập kế hoạch, với trình độ chưa đủ tầm hoặc chỉ chạy theo khai thác nguồn vốn…

Hệ lụy là đã đầu tư hàng nghìn tỷ đồng cho các công tác chống ngập ở Tp.HCM tuy nhiên xem ra không hiệu quả.

Những chuyên gia chống ngập úng thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian vừa qua đã tìm kiếm những biện pháp muộn màng, chắp vá, thiếu liên kết đồng bộ giữa những kế hoạch quy hoạch lại với nhau.

Trình độ, nhận thức, tầm nhìn dài hạn ở quy hoạch và xây dựng chưa đủ đáp ứng nhu cầu thực tế đã dẫn đến tình trạng tắc nghẽn giao thông, ô nhiễm môi trường do ngập trên địa bàn thành phố ngày càng nghiêm trọng hơn.

Nhiều hệ thống cống thoát nước mưa, chống nước ngập dọc theo đường thành phố mới xây dựng đã biến thành bể chứa nước với mực nước dâng cao nhất là 60cm, khả năng thoát nước khi trời mưa to không đạt hiệu quả.

Nhiều công trình cống có diện tích không phù hợp để đáp ứng khả năng thoát nước, gây ra ngập lụt bởi các trận mưa lớn và rút chậm trong thời gian dài.

Hệ thống ngăn chặn triều cường để thoát nước mưa xuống kênh rạch vẫn còn yếu kém. 

Cộng với việc gia tăng diện tích bề mặt bị bê-tông hóa không những làm gia tăng lượng nước mưa chảy trên bề mặt vì không thể ngấm đất, làm giảm lượng nước ngầm và gây lún cho thành phố, mà còn tạo ra hiệu ứng đảo nhiệt. Số liệu tại trạm Tân Sơn Hòa cho thấy nhiệt độ bề mặt tại TP HCM tăng bình quân hằng năm 0,18 độ C. Vẫn nghiên cứu của các nhà nghiên cứu đó (2008) cho thấy sau 17 năm, nhiệt độ bề mặt tối đa ghi nhận được tại thành phố tăng thêm khoảng 10 độ C (từ 39,8 độ C năm 1989 lên 49,4 độ C năm 2006). Sự thay đổi về nhiệt độ bề mặt, và do đó nhiệt độ không khí cũng tăng theo, đã đẩy mạnh quá trình bốc hơi của nước khiến gia tăng cả về số lượng và quy mô những đợt mưa nhiệt đới ở khu. Số liệu thống kê lượng mưa từ năm 1988 tới năm 2007 tại trạm Tân Sơn Hòa cho thấy một quá trình gia tăng liên tiếp số lượng các đợt mưa cực lớn.

Bất chấp rất nhiều những cố gắng quốc tế và trong nước nhằm giải quyết tình trạng Ngập úng, bây giờ vẫn chưa có một nghiên cứu hoàn chỉnh nào để giải thích chi tiết đầy đủ nguyên nhân của tình trạng trên. Những nhà nghiên cứu quốc tế thường có khuynh hướng quan tâm thuần tuý tới rắc rôi biến đổi khí hậu của thành phố, trong khi các đồng nghiệp địa phương thường quá chú ý tới vai trò của hệ thống sông ngòi và triều cường mà không để ý đến mối quan hệ giữa đô thị hóa và khả năng thoát nước của thành phố. Điển hình là sự phát triển mạnh mẽ về phía Nam thành phố trên nền đất yếu và thấp hoặc sự phát triển hai bên bờ sông Sài Gòn về phía thượng lưu đã làm cho hàng ngàn diện tích chứa nước bị biến mất. giải pháp mà các cấp chính quyền đưa ra vẫn chỉ là xây dựng nâng cấp hệ thống đê bao và cống ngăn triều cường – các giải pháp vô cùng tốn kém nhưng lại không giúp giải quyết bản chất vấn đề. 

Dự án chống ngập nghìn tỉ tp.HCM

Các giải pháp chống ngập

Đã có rất nhiều biện pháp khác được đưa ra để chống ngập cho TPHCM, đặc biệt là các giải pháp mang tính dự án công trình như tiếp tục nâng cấp xây dựng đê bao chắc chắn, xây cống chống triều cường… Tuy nhiên, trong điều kiện nguồn lực tài chính còn khiêm phí như hiện giờ thì các cách thức này sẽ rất khó có thể triển khai toàn diện và kịp thời. 

Nhưng từ những nguyên nhân gây ngập như đã kể ở trên, thì phương pháp khơi thông các công trình thoát nước thiên nhiên và đầu tư nâng cấp hệ thống thoát nước, nên được thực hiện. Tất nhiên, khi chưa có đủ nguồn lực để thực hiện những kế hoạch đê bao chắc chắn thì cần nghĩ đến biện pháp đê bao có quy mô nhỏ, đê. Và việc trang bị cho mình một số giải pháp chống ngập riêng của mỗi người dân là rất cần thiết.